باغ ارم شیراز
باغ ارم شیراز،مجموعه ای معروف و زیبا است که در دل شهر تاریخی شیراز واقع شده است و امکان ندارد که کسی نام باغ ارم شیراز را نشنیده باشد.ما در این مطلب قصد داریم تا با ارائه تصاویر باغ ارم شیراز به بررسی آن بپردازیم.
تاریخچه باغ ارم شیراز
تاریخ ساخت و بنیان‌گذار اولیه باغ ارم شیراز، به‌درستی مشخص نیست؛ ولی توصیف‌هایی از آن در سفرنامه‌های متعلق به قرن دهم و یازدهم هجری آمده‌است. باغ ارم شیراز در روزگار سلجوقیان و آل اینجو پابرجا بوده است. در زمان زندیه هم کریم‌خان زند در سازندگی و بهسازی این باغ کوشید.
در زمان قاجاریه این باغ به مدت ۷۵ سال به دست سران ایل قشقایی افتاد. در این زمان عمارتی در این باغ ساخته شد. اما در زمان سلطنت ناصر الدین شاه قاجار عمارتی دیگر توسط حسین علی خان نصیر الملک پی ریزی شد که با مرگ وی خواهر زاده او ابولقاسم خان نصیر الملک امور باغ ارم را به دست گرفت و عمارت نیمه کاره را تکمیل کرد.
باغ ارم شیراز از املاک خاندان قوامی شیراز بود و تا کنون پابرجاست. باغ ارم شیراز تنوع گیاهی بسیار بالایی دارد و گیاهان بسیاری از اقصی نقاط جهان در این باغ کاشته شده است؛به شکلی که باغ در قالب یک نمایشگاه از انواع گلها و گیاهان درآمده‌است که گردشگران عزیز میتوانند با رزرو تور ارزان شیراز از آن دیدن کنند
باغ ارم شیراز به نمایشگاه گل و گیاه تبدیل شده است:
در حال حاضر این باغ در اختیار دانشگاه شیراز است؛ باغ گیاه‌شناسی آن در اختیار دانشکده کشاورزی و ساختمان باغ در اختیار دانشکده حقوق قرار دارد. در تاریخ ۶ تیرماه ۱۳۹۰ در سی‌وپنجمین اجلاس کمیتهٔ میراث جهانی یونسکو باغ ارم شیراز به همراه هشت باغ دیگر ایرانی در فهرست میراث جهانی ثبت گردید.ش
ویژگی بنای باغ ارم شیراز
عمارت وسط، هسته مرکزی این باغ محسوب میشود. شیوه معماری عمارت این باغ به سبک زمان قاجاریه و به تقلید از سبک معماری زندیه است.این عمارت از نظر معماری، نقاشی، کاشی کاری و گچ بری از شاهکارهای معماری زمان قاجار است.
این عمارت، از سه طبقه،با تزئینات فراوان تشکیل شده است. اتاق‌های طبقه زیرین که تقریباً زیرزمین هستند، محلی است برای استراحت در روزهای گرم تابستان.تزئینات این اتاقها، کاشی‌کاری‌های رنگین است. دو طبقه بالایی دارای ستون‌هایی است که از تخت جمشید الهام گرفته شده‌اند.
در پیشانی بنا، دو نیم‌دایره در دو طرف، و یک تابلو بزرگ در وسط قرار گرفته که از ۳ هلال روی هم تشکیل شده‌است. این تابلو، تصاویری از شاهنامهٔ فردوسی و نبرد شاهان قاجار را نشان می‌دهد. این بنا بیش از هفتاد سال به خوانین قشقایی تعلق داشته که در دوران پهلوی مصادره شده است.
توصیف محوطه باغ ارم شیراز
درشمال غربی شهر شیراز و در کنار شهر،باغ زیبایی از دوره قاجاریه باقی‌مانده که به باغ ارم مشهور است. در سمت جنوب باغ مذکور رودخانه خشک شیراز از شرق به غرب امتداد دارد. وسعت باغ بیش از سه هکتار و از درختان مرکبات و سرو پوشیده شده است.
جالبترین قسمت باغ خیابانی است که از شرق به غرب در وسط باغ احداث شده و در دو طرف آن درختان سرو کاشته‌اند و زیبایی خاصی را داراست.در میان درختان سرو این خیابان سرو بلند قامتی است که از دور جلب توجه میکند و بعلت موزون بودن آن آنرا سروناز می‌خوانند.نظیر سرو مذکور در سایر باغ‌های شیراز دیده نمی‌شود. صحن باغ را درختان زینتی و سرو و نارنج و انواع گلهای تزئینی پوشانده و تزئین نموده است.دیدن این باغ در تور شیراز خالی از لطف نیست
باغ ارم بوسیله دولت وکمکهای مادی شاهنشاه و شهبانو خریداری و تعمیر و به دانشگاه شیراز اهداء گردیده است.ساختمان آن به علت عوامل طبیعی به صورت مخروبه درآمده بود و دیوارهای باغ نیز از چینه بود که به طور کلی خراب شده بود. ضمن تهیه طرح تعمیراتی دیوار چینه آن برداشته شد و یک دیوار کوتاه سنگی با نرده آهنی در اطراف آن احداث گردید. تزیینات قسمتهای مختلف ساختمان تعمیر و تکمیل و مجدداً به صورت آبرومندی درآمد.
باغ مذکور از آثار دوره ناصرالدین شاه قاجار بشمار می‌رود و بوسیله مرحوم نصیرالملک ساختمان فعلی بنا شده است. در این مورد چند کتیبه سنگی در نقاط مختلف باغ از نصیرالملک باقی‌مانده است. اولین کتیبه سنگ مرمراست که در بالای سر در ورودی شمال شرقی باغ نصب شده و با خط نستعلیق چنین خوانده میشود: از وزیر شه نصیرالملک راد / دائمش باغ ارم آباد باد
علاوه بر کتیبه فوق شش کتیبه سنگی در نمای شرقی ساختمان به صورت ازاره دیده میشود که همه آنها با خط نستعلیق نقر و در آخر آنها تاریخ‌های مختلفی به چشم می‌خورد و نام نصیرالملک در آنها ذکر شده است. در آخر کتیبه اولی تاریخ ۱۳۳۹ نوشته شده است.
اشعار کتیبه دوم مربوط به شوریده شیرازی شاعرمعروف دوره قاجاریه میباشد. کتیبه سوم بیت اول آن تاریخ بنای ساختمان را مشخص می‌سازد چنین است. ز وزیر شه نصیرالملک راد / دائمش باغ ارم آباد باد
در کتیبه چهارم تاریخ ۱۳۳۹ دیده میشود و اشعار آن مربوط به فصیح الملک شوریده شیرازی است. در کتیبه چهارم نیز رمضان المبارک ۱۳۱۵ دیده میشود و مربوط به تعمیرات بنا در دوره مظفرالدین شاه قاجار میباشد. در کتیبه پنجم در آخر کتیبه چنین خوانده میشود: "حسب مستطاب اجل اشرف آقای نصیرالملک ".
در کتیبه ششم که در سمت چپ و پای ایوان جنوبی نصب شده است، چنین خوانده میشود: "خادم اهل بشارت خان بنده درگه نصیرالملک ۱۳۴۰" کتیبه‌های مذکور مربوط به تعمیراتی است که بتدریج در این بنای با ارزش صورت گرفته است. جالبترین تعمیرات در سالهای اخیر در این بنای ارزنده انجام پذیرفت که به کلی آنرا از وضع خراب گذشته خارج نموده است.
آینه کاری تالار آینه و نقاشی‌های جالب رنگ و روغن سقف اتاقها و ایوان‌ها ترمیم گردید. محوطه باغ که به صورت مخروبه‌ای درآمده بود مجدداً تعمیر و با همان طرح اصلی خود ترمیم گردید. قسمت عمده از کاشیکاری نمای جرزها که فرو ریخته بود مجدداً با همان سبک اولیه در محل نصب گردید.
یکی از قسمتهای بسیار جالب این بنا پنجره‌های آهنی است که در طبقه اول ساختمان در پای ایوان بزرگ دو ستونی در مدخل سردابه قراردارد و از نمونه‌های جالب پنجره‌های آهنی در دوره قاجاریه محسوب میشود. قسمت عمده درهای چوبی از چوب ساج تهیه گردید و به همین جهت با گذشت سال‌ها سالم باقی‌مانده و هیئت اصلی خود را حفظ نموده‌اند.
کاشی کاری پیشانی ایوان مرکزی و اطراف آن از جالبترین کاشی کاری‌های دوره قاجاریه محسوب میشود که نمونه آن در سایر بناهای دوره قاجاریه دیده نمی‌شود. چه در ساختمان دیوانخانه قوام الملکی یا اندرون زینت الملکی و یا سایر بناهای دوره قاجاریه نظیر کتیبه کاشی کاری پیشانی ایوان ساختمان باغ ارم دیده نمی‌شود و به همین جهت آنرا باید از نمونه‌های منحصربه فرد دانست.
از مرحوم نصیرالملک بناهای ارزنده‌ای در فارس باقی‌مانده ازجمله آنها مسجد نصیرالملک، خانه نصیرالملک و باغ ارم میباشد. ساختمان قدیمی آن از بناهای بسیار جالب و بی نظیر دوره قاجاریه محسوب میشود. ایوان دوستونی مرکزی و دو ایوان اطراف آن از شاهکارهای معماری محسوب می‌شوند. حاشیه‌های کاشی کاری جرزهای ایوان از نمونه‌های جالب کاشیکاری دوره قاجاریه محسوب میشود. عمارت آن با داشتن کاشی کاری‌ها و حجاری‌ها و نقاشی‌های رنگ و روغن از جمله بناهای پر ارزش و مهم شیراز و نقوش ازاره سنگی آن از نمونه‌های جالب حجاری محسوب میشود.
از جمله قسمتهای بسیار جالب این بنای با ارزش سردابه‌ای است که در طبقه زیرین این ساختمان قرار دارد و آب جاری از وسط آن می‌گذرد و به همین جهت سردابه مذکور از نظر زندگی در تابستان محل بسیار مناسبی بوده است. گچبری‌های بسیارزیبایی در قسمتهای مختلف و از جمله در ایوان‌های نمای شرقی دیده میشود که منظره جالبی به این بنای با ارزش داده است.
ساعت بازدید باغ ارم شیراز
9 صبح الی 13 و 15 الی 19.30
امیدواریم مطلب فوق برای بازدید شما از باغ ارم شیراز مفید واقع شود.
منبع
Wikipedia
